Chinese tuinen
Chinese tuinen
Klassieke Chinese Tuinen
De klassieke Chinese tuin cultuur biedt een unieke en zeer interessante combinatie van elementen variërend van (bij)geloof, filosofie tot architectuur en andere kunsten zoals literatuur, beeldende kunsten en zelfs muziek. Daarnaast spelen de planten natuurlijk ook een belangrijke rol. Ik wil hier deze verschillende aspecten kort introduceren en aangeven hoe deze in Chinese tuinen te zien zijn.
Filosofie en Religie
De godsdienst in China heeft zijn wortels in oud volksgeloof met diverse mythische figuren en geesten en is gericht op de samenhang van mens met kosmos,
microkosmos. Een aantal aspecten hiervan werden in het Taoïsme geïnstitutionaliseerd. Daarnaast onwikkelde het Confusianisme zich als een deugden ethiek gericht op maatschappelijke, sociale orde. Vamaf de zesde eeuw
werd het Boeddhisme geïntroduceeerd als een levensleer met meer aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling en sociaal mededogen.
Hoewel de religies en filosofieën ten minste gedeeltelijk tegenstrijdig zijn, worden ze in de Chinese tuin tot een harmonie gebracht en in Boedistische tempeltuinen kunnen we Tao symbolen zien. Hier zien we een hoofdkarakteristiek van de Chinese tuinkunst. Namelijk de wijze waarop de combinatie van verschillende, ook tegengestelde, elementen op een evenwichtige wijze worden samengebracht tot een harmonisch geheel.
Zo wordt de natuur gecombineerd met menselijke constructies in de vorm van gebouwen, galerijen en paviljoens. Tegenover de zachtheid van water en mossen
worden harde rotsen geplaatst in een natuurlijk geheel. Maar de toegepaste rotsen met hun grillige vormen en gaten zijn gevormd door het water. De rotsen symboliseren de bergen. Met de combinatie van water en “bergen” komen de woorden van Confusius tot expressie “De wijze geniet van het water en de goede vindt geluk in de bergen”.
Symmetrie wordt toegepast in de inrichting van de tuinkamers, waar elementen van de Confuciaanse deugden zijn te vinden, maar komt niet voor in de natuurlijke structuren daarbuiten, waar de Tao denkbeelden zijn terug te vinden.
Naast de genoemde hoofdreligies bleven de elementen van het oude volksgeloof een belangrijke rol spelen die wij vanuit een westerse optiek veelal als bijgeloof karakteriseren. Zo zien we bij de ingang van de gebouwen een plank als extra verhoging van de drempel om de boze geesten buiten te houden. Ook scherpe hoeken in gangen en bij bruggen helpen tegen de boze geesten.
gevaarlijk vuurspuwend monster dat bestreden moet worden , maar deze controleert de waterstromen.
De Chinese draak dient met respect behandeld te worden om evenwichtige watertoevoer te krijgen en overstromingen te voorkomen.
De schildpad en de kraanvogel worden veelvuldig afgebeeld als symbolen voor een lang leven.
Het Water
Een dominant element in de Chinese tuinen vormt het water. met een naar verhouding grote vijverpartij in de vorm van een kunstmatig meer. Het oppervlak kan meer dan een derde van de totale tuin beslaan.
De Maan
De maan speelt een belangrijke rol in het Chinese leven. De maankalender wordt nog steeds gebruikt voor alle belangrijke feestdagen. Het belang van de Maan komt onder andere tot uitdrukking in de typische ronde maanpoorten in de tuin. Dikwijls zal een paviljoen of tuinkamer zo gesitueerd zijn dat bij volle maan optimaal lichtinval wordt verkregen.In de tuin van De Nederige Administrateur in Suzhou bevindt zich zelfs een spiegel in een paviljoentje waardoor behalve het directe zicht van de maan ook de weerspiegeling in het water en in de spiegel beschikbaar is.
|
“moon gate” |
Mensen opgegroeid in het noordelijker westen met langere zomer avonden en in een klimaat met meer bewolking realiseren zich minder het effect van een volle maan bij heldere hemel wanneer het vroeger donker wordt. |
De Planten
In het voorjaar zien we naast rododendrons en azalea’s sierkersen en pioenrozen, ook diverse soorten sierappels met kleine vruchten in het najaar worden veel toegepast. Ook Nandina domestica komt na de bloei terug met rode vruchtjes. De keuze van planten is natuurlijk sterk
klimaat afhankelijk. In het westen ten zuiden van de Yangze rivier zijn de zachte winters ideaal voor een grotere variëteit met Bamboe, diverse soorten Osmanthus met name de geurende O.delavayi in het voorjaar en de
O.fragans in het najaar.
Planten
met felle kleuren worden meestal met grote aantallen in potjes toegepast zolang ze in volle bloei staan en worden vervangen voordat ze uitgebloeid zijn. Verval, hoewel onderdeel van het cyclisch tijdconcept van de Chinese filosofie, past niet in een tuin waar men een ideale plaats om te leven wil creëren. Dit basisidee van tuinontwerpen lijkt universeel. In het voorjaar geven Azalea’s en ook bolgewassen in potten extra kleur. Zomers komen er kleurige eenjarige in grote aantallen kleine potjes daarna in de late zomer en herfst volgen met name chrysanten in diverse kleuren.
Architectuur
Architectuur speelt een belangrijke rol in de Chinese tuinen, de verschillende kleine bouwwerken bieden vele mogelijkheden om te genieten van het zicht op de tuin
en dragen tevens bij aan dat zicht.
Muren worden toegepast om tuindelen te scheiden en geven met hun ramen en doorgangen
|
In de klassieke particuliere tuinen van het zuiden vormen de witte muren een goede achtergrond voor de groende planten. De zwarte daken dragen bij aan het rustgevende karakter van die tuinen. In kleinere tuinen zouden meer kleuren teveel domineren.In de grotere keizerlijke tuinen versterken de gele daken de architectuurelementen zodat ze niet verloren gaan in het grotere landschappelijk geheel.
De meeste daken hebben de sierlijke opgaande lijn van de zij nokken die zo karakteristiek is voor de klassieke Chinese Architectuur.
Tuinen met een grote waterpartij zullen in het algemeen ook een of meerdere bruggetjes hebben.
De bruggetjes kunnen verschillende vormen hebben en hebben een sterke bijdrage aan het totaalbeeld. Tuinen hoeven niet zeer groot te zijn om een vijver te hebben met daarin een klein paviljoen op een eilandje dat met een of twee bruggen verbonden is. |
Een ander aardig element in veel tuinen zijn de open gangen tussen verschillende tuinkamers die de bezoekers en de eigenaren beschutten tegen regen of felle zon. Wanneer deze gangen ook nog van richting veranderen geven ze een nog grotere
variatie in het zicht op de verschillende tuin delen.
Literatuur
Niet alleen zijn de tuinen onderwerp in de Chinese literatuur en poëzie, verschillende elementen in de tuinen kregen poëtische namen of namen die verwijzen naar klassieke Chinese gedichten.
Ook in veel tuinkamers zijn uitgebreidere kalligrafisch teksten aan de muren gehangen.
Schilderkunst
Ook met de schilderkunst zien we een wederzijdse relatie. In de entreehal en in de meeste tuinkamers hangen diverse schilderijen met gestileerde landschappen,
bloemen of bamboestengels met blad. Zoals enerzijds de schilderkunst in de tuinen aanwezig is, zo is anderzijds de tuin een onderwerp in de schilderkunst. De onderlinge relatie gaat nog verder. Veel beroemde historische tuinen zijn ontworpen door bekende schilders, die op die wijze een driedimensionaal geheel creëerden.
Verschillende type Tuinen
We kunnen vier groepen traditionele Chinese tuinen onderscheiden: De keizerlijke tuinen, tempel tuinen, Privé tuinen en Parken.
De Keizerlijke tuinen
De meest indrukwekkende Keizerlijke tuin op dit moment is die van het Zomerpaleis. Deze uitgestrekte tuin biedt een combinatie van alle kenmerkende elementen van een Keizerlijke tuin. Naast de verblijven voor de Keizer met zijn familie, gasten en bedienden zijn er de Boeddhistische tempels, een klein theater voor opera en muziek en een grote verscheidenheid aan paviljoens zowel aan het meer als op de rotsachtige heuvel. Karakteristiek voor een Keizerlijke tuin zijn de goudgele dakpannen op de daken van alle gebouwen. Geel is de kleur die gereserveerd was voor de Keizer. Een uitzondering is het blauwe dak van de Tempel van de Hemel dat de hemel symboliseert in de keizerlijke tuin waar de keizer een keer per jaar ten behoeve van een goede oogst contact zocht met de hemel.
Hoewel oorspronkelijk de keizerlijke tuinen een inspiratie bron vormden voor de andere tuinen zien we ook het omgekeerde. In de gigantische “Garden of Splendor” liet Keizer Yongzhen een aantal imitaties aanleggen van tuinen die hij tijdens een bezoek aan Hangzhou in het zuiden had gezien. Helaas is de Garden of Splendor in 1860 bij de invasie van Fransen en Engelse troepen door deze invallers na hun plunderingen volledig verbrand.
De Tempel Tuinen
De
Klassieke Particuliere tuinen
Naar mijn idee zijn de Klassieke Particuliere tuinen de interessantste categorie. In de praktijk zijn een aantal van deze tuinen, ook de oudste, nog te bezichtigen omdat ze
niet hebben geleden onder de oorlogen met de daarbij behorende vernietigingen bij de opeenvolging van de verschillende dynastieën of de verschillende invasies.
Natuurlijk zijn deze tuinen kleiner dan de immense keizerlijke tuinen. Maar geïnspireerd door die keizerlijke tuinen ontwikkelde zich vooral in de stabiele en rijke
periode van de Song en Tang dynastie een zeer interessante kunst van tuinontwerpen in wat we nu zien als Klassieke Chinese Tuin Kunst.
Het basis idee ook van Chinese tuinen is het creëren van een ideale omgeving, van natuurlijke elementen en menselijke constructies. Dit betekent in China verblijven in harmonie met de natuur en met de geest. Maar ook in een omgeving waar plaats is voor verschillende activiteiten zoals het ontvangen van gasten, gezelschapsspelen, maken van en luisteren naar muziek, lezen en filosoferen.
Veelal zijn de verschillende vertrekken specifiek bestemd voor dit soort activiteiten, maar altijd geven ze een uitzicht op delen van de tuin.
Waar de Keizerlijke tuinen groots zijn opgezet om de grootsheid van de Keizer weer te geven , onderscheiden de Klassieke particuliere tuinen zich in de rijkheid aan
finesses en details.
Zo zijn de paden, die geplaveid zijn met kleine stenen of kiezels, dikwijls ingelegd met mozaïek figuren.
De open ramen zijn voorzien van diverse patronen en het houtwerk van deuren kan rijk gedecoreerd zijn door houtsnijwerk.
Aanbevolen
plaatsen:
De meeste karakteristieke klassieke tuinen bevinden zich in in de provincie Jiangnan, met Suzhou als de “hoofdstad” van de tuinen. De Klassieke tuinen
van Suzhou zijn door de Unesco gekwalificeerd als “Wereld Erfgoed”. In deze stad bevinden zich meer dan 100 tuinen die als waardevol geregistreerd staan. Meer
dan 10 zijn opengesteld voor bezoekers.
Speciaal aanbevolen:
-
“The Garden of the Humble Administrator” (Suzhou) In tegenstelling tot wat de naam suggereert is dit waarschijnlijk de rijkste in velerlei aspecten.
|
-
“The Master-of-Nets Garden (Suzhou) is kleinere tuin, met 0.4 ha minder dan een
zesde van de afmetingen die van de Humble Administrator’s, toch zien we ook
hier de meeste karakteristieke elementen van
de klassieke Chinese tuinen. Hoewel heringericht in de
Qing- dynastie gaat de geschiedenis van deze tuin terug tot de 12de eeuw. - Yu-Yuan Garden in Shanghai. Dit is een bijzonder mooie tuin in de oude Chinese wijk.
-
Goa villa Garden in Hangzhou. Een kleine, mooie tuin met uitzichten op het grote meer.
Goede
voorbeelden van Parken:
-
Guilin: rond verschillende meren, voorbeeld van een modern park in
klassieke stijl -
Wuxi: Xihui-park rond een
groot kunstmatig meer -
Hangzou: parkgebied rond het meer
-
Suzhou: Tigerhill park, klassieke structuren rond en op een rotsheuvel.
Keizerlijke tuinen in Beijing.
-
Op het eind van de verboden stad bevindt zich een klein privé tuintje
van de Keizer. -
“Zomerpaleis”
tuinen
moeten bekeken worden om een indruk te krijgen van de keizerlijke tuinen.
Chinese
tuinen in relatie tot Japanse tuinen.
Klassieke
Chinese tuinen zijn relatief weinig bekend terwijl Japanse tuinen wereldberoemd zijn en veelvuldig geïmiteerd worden. Dit is ironisch, want de Chinese tuinkunst vormde
de basis voor de Japanse tuinen. In de 6de eeuw ontstonden er meer kontakten vanuit Japan met de Aziatische wereld en de hoog ontwikkelde Chinese
maatschappij. Eerst liepen de kontakten via het Koreaanse schiereiland. Later vanaf 724 legde Japan directe kontakten met de machtige Tang dynastie. In die
tijd werd niet alleen het Chinese schrift geïntroduceerd maar werden ook een groot aantal culturele elementen geïmporteerd waaronder de hoofdelementen van
de Chinese tuinontwerpen. Vanaf dat moment ontwikkelde Japan zijn eigen tak van Tuinkunst. Deze historische achtergrond verklaart bepaalde overeenkomsten.
Ik wil hier met name ingaan op de verschillen. In het algemeen tonen Japanse tuinen een “formeler natuurlijke” stijl. Struiken en Bomen zijn gesnoeid in “ideale natuurlijke” vorm. Kleur
van bloemen is vrijwel uitsluitend in het voorjaar te zien voornamelijk van Azalea’s en sierkersen. In Japanse tuinen wordt veel met een dubbele symboliek
gewerkt. Terwijl water een symbolische betekenis heeft wordt bijvoorbeeld gewerkt met een bedding van kleine stenen om water te symboliseren. Patronen in
zand worden aangebracht om golven te symboliseren. De meest extreme abstractie zien we in de zogenaamde “droge tuinen”. Deze bestaan, behalve een smalle
strook met wat groenblijvende planten, geheel uit een vlakte in patronen aangeharkt zand met enkele symbolisch juist geplaatste stenen.
Algemeen zou men het verschil als volgt kunnen aangeven: Japanse tuinen zijn ontworpen om naar te kijken, Chinese tuinen zijn ontworpen om in te verblijven.
References:
[1]
Chinese Gardens, by Lou Qingxi, ISBN 7-5085-0367-8/k-485
[2]
Chinese Classical Gardens, 7-5340-1346-1/K-005 0015800
[3]The
Art of Japanese Gardening ed. by Takashi Sawano ISBN 0-600-55110-5
-=–=